Onze leefomgeving staat onder druk door de grote ruimtelijke opgaven. Er is een afname van de biodiversiteit. En hittestress, lucht- en waterverontreiniging en geluidsoverlast hebben invloed op de gezondheid van inwoners. Er zijn nieuwe oplossingen nodig om een gezonde leefomgeving te realiseren. Citizen Science biedt kansen om inwoners bij onderzoek te betrekken, om de nieuwe mogelijkheden van data en technologie te benutten en om nieuwe samenwerkingsvormen te ontwikkelen tussen inwoners, overheden, bedrijven en kennisinstellingen. Een samenhangende Citizen Science aanpak, gericht op educatie, participatie en kennisontwikkeling en gefaciliteerd door een goede community-, data- en onderzoeksinfrastructuur biedt een aantrekkelijk perspectief om de grote opgaven het hoofd te bieden.
De ervaring die we de afgelopen jaren hebben opgedaan in een groot aantal projecten, hebben we hieronder in 5 tips uitgewerkt.
1 Spreek doelen en verwachtingen uit
Bij de start is er veel enthousiasme over een citizen science project. De één vindt het leuk om nieuwe sensoren uit te proberen om de luchtkwaliteit te meten, de ander hoopt met de data het beleid van de gemeente te beïnvloeden en een derde wil vooral een bijdrage leveren aan de wetenschap. Het zijn allemaal legitieme doelen. Door vooraf de verwachtingen in kaart te brengen, worden misverstanden en teleurstellingen gedurende het project voorkomen. Juist omdat met Citizen Science nieuwe vormen van samenwerking worden nagestreefd, is het belangrijk dat betrokkenen vertrouwen hebben in elkaar en de aanpak en transparant communiceren.
2 Citizen Science kent vele vormen
In algemene zin is het doel van citizen science om de wetenschappelijke wereld dichter bij burgers te brengen door hen actief te betrekken bij het verzamelen en analyseren van data. Dat kan op vele manieren. Er zijn projecten waarbij het initiatief vanuit burgers zelf komt en waarbij de nadruk ligt op beïnvloeding van beleid (bijvoorbeeld om sluipverkeer in de wijk in kaart te brengen), maar er zijn ook projecten die door overheden gestart worden om inwoners bewust te maken van de effecten van klimaatverandering. En kennisinstellingen zetten inwoners in om te helpen bij tellingen van flora en fauna. Er is geen goed of fout. De projecten verschillen in opzet, aanpak, eigenaarschap en doelstelling en dragen allemaal bij aan meer kennis en inzicht.
3 Zorg voor goede datavoorzieningen
4 Communicatie en Community
Niets groeit vanzelf en ook een "community" ontstaat niet vanzelf. Om deelnemers aan een project (zoals bijvoorbeeld Snuffelfiets of Pientere Tuinen) betrokken te houden, is het noodzakelijk om frequent en volhardend gebruik te maken van verschillende middelen, zoals (online) bijeenkomsten/evenementen, deelsessies over specifieke onderwerpen, een kennisomgeving, vragenlijsten en feedbackformulieren en nieuwsbrieven en campagnes. Ook lokale bijeenkomsten helpen bij het stimuleren van de betrokkenheid, bewustwording en participatie. Een "community " kan dus verschillende vormen aannemen. De één hecht aan fysieke bijeenkomsten en veel interactie en de ander wil alleen op de hoogte blijven. Door een mix aan communicatiemiddelen kan in de behoefte van elke deelnemer worden voorzien.
5 Ondersteuning en support
Citizen Science projecten leiden altijd tot vragen, suggesties en feedback. Vragen over de werking van een sensor, de interpretatie van de data en algemene informatie- en kennisvragen. Een belangrijke les is om vanaf de start te zorgen voor duidelijke communicatie en een (online) helpdesk, kennisbank of forum waar vragen snel beantwoord worden. Goede support levert veel nuttige feedback en zorgt voor blijvende betrokkenheid. Zeker bij projecten waar langere tijd met (goedkopere) sensoren wordt gemeten, is vaak hulp nodig om problemen op te lossen. Creëer een duidelijk (online) aanspreekpunt en monitor of supportvragen naar tevredenheid afgehandeld worden.